‘Zo, dat is een temperamentvol ding, daar heb je vast je handen vol aan.’ ‘Wat een druktemaker, weet je zeker dat die geen ADHD heeft?’ of ‘Nou, die kan ook niet veel hebben, die huilt om het minste of geringste’. Een paar uitspraken die je als ouder van een kind met intensiteiten vast niet onbekend in de oren klinken. En tegelijkertijd aan het denken zet of van slag maken. Wees gerust want intense emoties en de hooggevoeligheid van je kind zijn een normale reactie. Het is normaal om ‘anders’ te zijn.

Emotionele reactie

Als ouder of leerkracht van een hoogbegaafd kind kun je niet om die emotionele reacties heen. De overweldigende energie, het eeuwige ‘waarom’, de angst voor het onbekende, de hooggevoeligheid voor geluiden, geuren, smaken en kleuren en het opvallende rijke palet aan emotionele intensiteiten. Elk van deze overgevoeligheden of uitingen van intensiteit is in wezen een blijk van het hebben van een fantastische gave. Een ongekend talent. Een kind laat hiermee juist zijn of haar bijzondere manieren van denken, voelen en beleven zien. De intense ervaring van begaafden personen zorgt voor hen zelf, maar ook voor de omgeving, nog weleens vooronbegrip. Het talent is soms een valkuil.

Appels met peren vergelijken

In de praktijk wordt dit ‘storend, raar of intensief gedrag’ vaak als een teken van onrijpheid, overdreven, gebrek aan aanpassing of zelfbeheersing beschouwd. Vermoeden van een gedragsprobleem ligt dan al gauw op de loer. Immers, het is niet ‘normaal’. Het is in vergelijk met anderen, niet ‘normaal’ om; heftige boosheid te vertonen, extreem teleurgesteld te zijn, slecht om kunnen gaan met veranderingen, niet kunnen stoppen met iets leuks vanwege interesse of met huilen of iets eindeloos te blijven herhalen.

Deze slotsom is begrijpelijk als we ‘appels met peren’ blijven vergelijken of iedereen door dezelfde bril te bekijken.

De intensiteiten van creatieve hoogbegaafden

Intensiteiten of intense emotionele uitingen/reacties horen juist bij hoogbegaafde kinderen. Het is een onderdeel van hun zíjn. Hoogbegaafde kinderen zijn, denken en voelen anders, leren kwalitatief anders en beleven en ervaren de wereld op een andere manier. Levendig, creatief, complex, heftig, bedachtzaam…

Een onmisbare voorwaarde om van hoogbegaafdheid te spreken is creativiteit. Creativiteit en creatief denken is nodig om tot bijzondere prestaties te komen. Enerzijds is het hét kenmerk voor hoogbegaafden, anderzijds is het vaak dít kenmerk dat leidt tot verwarring, gedragsprobleem-stempels en misdiagnoses. Creativiteit past moeilijk in een ‘hokje’ en bij niet herkennen of onjuiste begeleiding kan het leiden tot storende gedragskenmerken. Met name in een omgeving waar juist ordening en dagelijkse routine heerst, zoals in een schoolklas.

Uitgebreide kennis over (creatieve) hoogbegaafdheid, de kunst om het ‘hele kind’ te zien (niet alleen het leervermogen of een bepaald gedrag) en in het juiste perspectief plaatsen is van groot belang voor de ontwikkeling van een hoogbegaafd kind.

Hooggevoeligheden: 5 terreinen

De Poolse psychiater Dabrowski (1970) introduceerde het concept van overexcitabilities, ook wel intensiteiten, prikkel-, over- of hooggevoeligheden. Hieronder volgen de 5 terreinen waarop hoogbegaafdheid zich kan uiten in ‘intensief gedrag’ (Daniels & Piechowski, 2009) :

Psychomotorisch: Het hebben van grote beweeglijkheid, rusteloosheid, opvallende activiteit en energie, snel praten, impulsiviteit, lichamelijke onrust, willen bezig zijn, gedrevenheid, competitiviteit of zenuwachtige gewoonten en tics. Deze overgevoeligheid wil wel eens verward worden met ADHD.

Zintuigelijk: Extreme reactie op zintuiglijke gewaarwordingen o.a. bang zijn voor harde geluiden (brandalarm, knallende ballonnen, vuurwerk of sirenes). Maar ook intense belangstelling voor muziek, kunst of natuur. Of overgevoeligheid voor geuren, smaken of textuur van voedsel of het aanvoelen van sommige materialen op de huid zoals kledinglabels.

Intellectueel: Een enorme leer- of kennishonger, intens nieuwsgierig, eindeloos ‘waarom´ vragen stellen, probleemoplossend, vroege ontwikkeling van eigen kennisgebieden (dinosauriërs, stenen, het heelal, vogels e.d.). Maar ook gedreven om de waarheid te vinden, een gretiger lezer, onafhankelijk denken en hoge concentratie.

Verbeelding: Een voorliefde voor fantasie, uitvindingen, origineel zijn in denken en doen. Een voorkeur voor het ongewone en unieke, goed gevoel voor humor, levendige dromen of gevoelig voor nachtmerries, angst voor het onbekende, dagdromers maar ook beelddenkers. Ongevoelig voor regels of aanpassing van gedrag.

Emotioneel: Intense gevoelens en emoties (van diep bedroefd, teleurgesteld of wanhopig tot hevig enthousiast en blij) beleven. Een groot inlevingsvermogen, compassie, verantwoordelijkheidsgevoel, rechtvaardigheidsgevoel en genuanceerd zelfonderzoek (doe ik het voor mezelf of een ander). Maar ook weerloosheid tegenover pesters, depressie, overbezorgdheid, grote (irrationele) angsten, in stilte tobben en verlegen zijn.

Intensiteiten, hoogsensitiviteit of hooggevoeligheid?

Al die termen intensiteiten, hooggevoeligheid, hoogsensitief, prikkelgevoelig, overgevoelig en ga zo maar door, zijn knap verwarrend. Net als je introverte en extraverte mensen hebt, zijn er hoogsensitieve mensen. Het komt best veel voor, waarschijnlijk is ongeveer 20 procent van de mensen hoogsensitief. Gelijk aan dat een hoogintelligent persoon niet per definitie hoogbegaafd hoeft te zijn, geldt ook dat niet elk hoogsensitief persoon hoogbegaafd is. Wel kunnen we stellen dat er een sterk verband is tussen hoogsensitiviteit en hoogbegaafdheid. Doorgaans spreken we bij hoogbegaafde kinderen over intensiteiten, over- of hooggevoeligheid conform de theorie van Dabrowski. Deze over- of hooggevoeligheid wordt als een emotionele reactie uitgedrukt in intensgedrag gezien. Deze theorie komt in hoge mate overeen met het concept van hoogsensitiviteit van Elaine Aron en Elke van Hoof. Laatstgenoemde geeft in haar boek Hoogsensitief aan dat het bij hoogsensitiviteit gaat over het aantal prikkels dat binnenkomt in de hersenen.

Latent talent wordt herkend talent

Wat voor naam je iets ook geeft. Het is belangrijk dat hooggevoeligheid of intensiteiten bij een kind vroeg herkend worden, zodat overprikkeling, perfectionisme, faalangst, uitstelgedrag maar ook sociaal geïsoleerd raken en onderpresteren zoveel mogelijk voorkomen kan worden. Daarnaast is een open blik gewenst. Want een afwachtende houding of onzeker overkomen hoeft niets te zeggen over sociale emotionele ontwikkeling van het kind of school prestaties.

Talenten.club wil hooggevoelige kinderen beter tot hun recht laten komen. Zodat ze leren te genieten van dit prachtige overweldigende talent. We begeleiden ze om meer vanzichzelf te laten zien en dit talent te benutten. Meer kennis opdoen? Jouw hooggevoelige talent meer tot uiting laten komen? Neem contact opmet info@talenten.club.